Ιστορία και Πολιτισμός
Μοναστήρι Αγίου Νικολάου των Γάτων
Ο Άγιος Νικόλαος των Γάτων, το παλιότερο ίσως μοναστήρι στην Κύπρο, βρίσκεται στο Ακρωτήρι Γάτα, νοτιοανατολικά της Αλυκής του Ακρωτηρίου. Η σημερινή εκκλησία μάλλον είναι του τέλους του 14ου αιώνα. Εγκαταλείφθηκε τον 16ο αιώνα και το ξανακατοίκησαν Ορθόδοξες καλόγριες στις αρχές του 1980. Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα, από την Αγία Ελένη τη Μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που άφησε ένα κομμάτι από τον Τίμιο Σταυρό εκεί. Εκείνη την εποχή το νησί βασανιζόταν από σοβαρή ξηρασία, αναγκάζοντας πολλούς ανθρώπους να φύγουν από το νησί. Τα φίδια πολλαπλασιάστηκαν και η ζωή στην Κύπρο και ιδιαίτερα στο Ακρωτήρι ήταν αφόρητη. Σύμφωνα με τον μεσαιωνικό ιστορικό Stephen Lusignan, μετά την αναχώρηση της Αγίας Ελένης, ο μεγάλος Κωνσταντίνος έστειλε τον κυβερνήτη Καλόκαιρο στην Κύπρο με χιλιάδες γάτες για να εξοντώσει τα φίδια.
Πηγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού, www.visitcyprus.com
Άγιος Δημητριανός
Πολύ κοντά στο Λιβάδι Ακρωτηρίου, αυτό το ξωκλήσι χρονολογείται το 12ο αιώνα.
Άλλα αρχαιολογικά μνημεία
Στο Ακρωτήρι βρίσκεται η πρώτη περιοχή στην Κύπρο που κατοικήθηκε από ανθρώπους. Η τοποθεσία αυτή ονομάζεται Αετόκρεμμος. Πρόκειται για ένα καταφύγιο κυνηγών / τροφοσυλλεκτών, της προνεολιθικής περιόδου, όπου ζούσαν άνθρωποι πριν από 12000 χρόνια. Αυτοί οι κάτοικοι τρέφονταν κυρίως με νάνους ιπποπόταμους που υπήρχαν στην περιοχή αλλά και με νάνους ελέφαντες και άλλα ζώα. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του καταφυγίου το 1989, βρέθηκαν οστά από τουλάχιστον 500 νάνους ιπποπόταμους, 3 νάνους ελέφαντες ένα ελάφι, ένα αγριογούρουνο και άλλα ζώα. Αυτή είναι και η μόνη περιοχή στην Κύπρο όπου συνδέονται οι άνθρωποι με τους ιπποπόταμους και τους ελέφαντες. Στο σημείο εκτός από τα οστά των ζώων, βρέθηκαν εργαλεία και κοσμήματα τα οποία επιβεβαιώνουν την ανθρώπινη παρουσία στο χώρο, κατά την ίδια περίοδο που χρονολογούνται και τα οστά. Τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικές ενδείξεις για τα είδη των ζώων που ζούσαν στην Κύπρο εκείνη την εποχή.
Οι ιπποπόταμοι στην περιοχή, που όπως φαίνεται υπήρχαν σε μεγάλους αριθμούς την τότε εποχή, ήταν νάνοι, με ύψος που δεν ξεπερνούσε τα 75 εκατοστά. Φαίνεται ότι οι ιδιαίτερες συνθήκες στο νησί, είχαν επιδράσει σε αυτά τα ζώα τα οποία εξελίχθηκαν σε ενδημικά νανώδη είδη. Οι διαφορές με τους σημερινούς ιπποπόταμους είναι πολύ μεγάλες, και φαίνεται ότι είχαν τη δυνατότητα να ζουν και έξω από το νερό μέσα στη χαμηλή βλάστηση της περιοχής. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχαν φυσικοί εχθροί όπως μεγάλα αρπακτικά εκείνη την εποχή στην Κύπρο, αλλά με την άφιξη των πρώτων ανθρώπων στην περιοχή οι ιπποπόταμοι ήταν εύκολη λεία για αυτούς. Οι κάτοικοι τους συλλάμβαναν για να πάρουν το κρέας τους για φαγητό, τα δέρματα τους για ρούχα, τα κόκαλα τους για εργαλεία και άλλες χρήσεις. Από τα μέχρι σήμερα ευρήματα, οι ιπποπόταμοι στο Ακρωτήρι πιθανόν να ήταν η τελευταία αποικία, αφού χρονολογικά είναι τα τελευταία οστά από αυτά που έχουν ανακαλυφθεί σε ολόκληρη την Κύπρο.
Διάφοροι άλλοι αρχαιολογικοί χώροι, δείχνουν ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη και ότι είχε διαχρονική σημασία. Στις νότιες ακτές έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 1500 λαξευτοί τάφοι και σαρκοφάγοι, της Ρωμαϊκής και Ελληνιστικής περιόδου, με πολύ μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Σε πάρα πολλά άλλα σημεία υπάρχουν επίσης αρχαιολογικοί χώροι, από την Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και Παλαιοχριστιανική περίοδο, αλλά και πολλά μνημεία και χώροι λατρείας από νεότερες εποχές. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ο αρχαιολογικός χώρος της Λάμνιας της Ελληνιστικής περιόδου, το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου των Γάτων που χρονολογείται από την πρωτοβυζαντινή περίοδο, ο Άγιος Δημητριανός που είναι παρεκκλήσι του 12ου αιώνα, και η Παναγία η Γαλακτοτροφούσα, μοναστικό κτίσμα επίσης του 12ου αιώνα.
Αρχαιολογικός Χώρος Κουρίου
Το Κούριον, μια πολύ σημαντική πόλη-βασίλειο, είναι ένας από τους πιο θεαματικούς αρχαιολογικούς χώρους του νησιού και οι ανασκαφές συνεχίζουν να φέρνουν στο φως εντυπωσιακούς νέους θησαυρούς. Αξιοσημείωτο είναι το υπέροχο Ελληνο-Ρωμαϊκο Θέατρο του ενώ αξιόλογες είναι μεταξύ άλλων και-οι επαύλεις που βρέθηκαν εκεί με εξαιρετικά ψηφιδωτά πατώματα και μια Πρωτοχριστιανική βασιλική.
Το Θέατρο του Κουρίου που εμπνέει δέος, χτίστηκε αρχικά το 2οαιώνα π.Χ. και σήμερα, πλήρως αναπαλαιωμένο, χρησιμοποιείται για μουσικές και θεατρικές παραστάσεις. Το Σπίτι του Ευστόλιου, που αποτελείται από ένα συγκρότημα λουτρών και αρκετά δωμάτια, έχει εξαιρετικά ψηφιδωτά πατώματα του 5ου αιώνα μ.Χ και ήταν κάποτε ιδιωτική Ρωμαϊκή έπαυλη πριν γίνει δημόσιο κέντρο διασκέδασης στα Πρωτοχριστιανικά χρόνια. Η Πρωτοχριστιανική Βασιλική χρονολογείται από τον 5ο αιώνα και μάλλον ήταν ο Καθεδρικός Ναός του Κουρίου, με ένα βαπτιστήριο κολλημένο στη βόρεια πλευρά της.
Το Σπίτι του Αχιλλέα και το σπίτι των Μονομάχων έχουν επίσης υπέροχα ψηφιδωτά πατώματα. Το Νυμφαίον, αφιερωμένο στις νύμφες των νερών, είναι ένα πολύ κομψό Ρωμαϊκό κτίσμα. Το στάδιο του 2ουαιώνα μ.Χ. βρίσκεται έξω από τον κύριο αρχαιολογικό χώρο, περίπου 1 χμ δυτικά, στη δεξιά πλευρά του δρόμου προς την Πάφο. Επίσης εντυπωσιακό είναι και το Ιερότου Απόλλωνα Υλάτη, που βρίσκεται περίπου 2,5 χλμ δυτικά της αρχαίας πόλης.
Πηγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού, www.visitcyprus.com
Καλαθοπλεκτική
Στο χωριό Ακρωτήρι, οι ντόπιοι κάτοικοι ασχολούνται ακόμη και σήμερα με την παραδοσιακή καλαθοπλεκτική, ενασχόληση που δυστυχώς τείνει να εκλείψει. Η καλαθοπλεκτική είναι από τους παλαιότερους κλάδους της χειροτεχνίας, και έχει μείνει σχεδόν αναλλοίωτη με το πέρασμα των αιώνων. Χρησιμοποιούνται 10 είδη φυτών όπως οι βελονίες, τα σκλινίτζια, οι βρούλλοι, οι χόντροι, το σαμάτζιη, το φλούδι και οι ρουσουθκιές, για την κατασκευή διαφόρων ειδών, όπως ταλάρια, ταπατζιές, συρίζες και άλλα. Παλαιότερα η καλαθοπλεκτική ήταν το κύριο επάγγελμα για τους κατοίκους του χωριού, αλλά σήμερα δυστυχώς τείνει να εκλείψει, επειδή δεν είναι οικονομικά συμφέρουσα.
Τα παλαιότερα χρόνια οι κάτοικοι της κοινότητας εξαρτώνταν από την καλαθοπλεκτική και έτσι προστάτευαν τους υγρότοπους από όπου μάζευαν την πρώτη ύλη. Έτσι δημιουργήθηκε μια αειφορική σχέση μεταξύ των κατοίκων και των υγροτόπων, που βοήθησε στην διατήρηση των υγροτόπων Ακρωτηρίου μέχρι σήμερα.
Οι βελονίες μπορούν να μαζευτούν όλους τους μήνες του χρόνου από συγκεκριμένες περιοχές του λειβαδιού. Τα σκλινίτζια, οι βρούλλοι, οι χόντροι ,το φλούδι οι ρουσουθκιές (καζάβι) και το σαμάτζιη μαζεύονται απο την άνοιξη μέχρι το καλοκαίρι. Όλα τα υλικά αφού μαζευτούν, απλώνονται στον ήλιο για μια περίπου εβδομάδα για να ξηραθούν . Μετά φυλάγονται και χρησιμοποιούνται όλο το χρόνο. Σε ορισμένα είδη καλαθοπλεκτικής χρησιμοποιούνται και φρέσκες (πράσινες) βελονίες και αποξηραμένες. Το φλούδι το σαμάτζιη οι ρουσουθκιές συνήθως μαζεύονται απο περιοχές του λειβαδιού όπου υπάρχει νερό. Ορισμένα υλικά καλαθοπλεκτικής όπως το φλούδι και οι βρούλλοι χρειάζονται κάποια επεξεργασία πριν να χρησιμοποιηθούν. Από το φλούδι φτιάχνεται το παραδοσιακό χαλί. Από το σαμάτζιη και τις ρουσουθκιές φτιάχνονται καρέκλες. Από το φλούδι φτιάχνεται ο τόνος από το οποίο μπορούμε να φτιάξουμε τις παραδοσιακές καρέκλες, τον κοροκολιό, την ταπατζιά και το παραδοσιακό ζεμπίλι. Από τις βελονίες γίνεται το ταλάρι και απο το σκλινίτζιη το φρουκάλι. Από τους βρούλλους φτιάχνεται ο μπλεός με τον οποίο φτιάχνουμε το ζεμπίλι. Απο τους χόντρους (χοντρές βελονίες ) φτιάχνονται τα μεγάλα ταλάρια.
Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης Ακρωτηρίου, έχει θέσει ως ένα από τους κύριους στόχους του τη διατήρηση της παραδοσιακής αυτής τέχνης, μοναδικής για το νησί. Στα πλαίσια αυτά, μεταξύ άλλων, διοργανώνονται μαθήματα καλαθοπλεκτικής, οργανώνονται επισκέψεις από ομάδες στους καλαθοπλέκτες, για να δουν και να αγοράσουν καλάθια και έχει δημιουργηθεί πολιτιστικό μονοπάτι στην Κοινότητα που περνά από όλα τα σπίτια στην Κοινότητα όπου φτιάχνονται καλάθια.
Πηγή:
- Αρχείο Κοινοτικού Συμβουλίου Ακρωτηρίου
- Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακρωτηρίου, www.akrotirienvironment.com
